علت‌ها و درمان‌های اختلالات روانی کودکان

در مقاله قبلی در مورد اختلالات روانی کودکان( اختلال‌های افسردگی و اضطرابی) گفتیم و نشانه‌ها و تفاوت‌های آن‌ها را در بزرگسالی عنوان کردیم. در این مقاله قصد داریم از علت‌ها و درمان‌های اختلالات روانی کودکان (اضطراب و افسردگی) بنویسیم.

علل اختلالات اضطرابی در کودکان به عنوان اختلالات روانی کودکان

اضطراب کودکی و اختلالات مربوط به آن ظاهرا از ترکیب عوامل ارثی و تجربه‌های کودکی به وجود می‌آیند.

کودکان، خلق‌ و خوی خود را از والدین به ارث می‌برند که ممکن است آن‌ها را در مقابل عوامل استرس‌زای زندگی، مثل تربیت ناکافی یا نقص‌های فیزیکی، آسیب‌پذیر یا مقاوم سازند. علاوه بر آن، کودکان، به طور غیر مستقیم نیز، در مقابل یادگیری ترس و اضطراب آسیب‌پذیر می‌شوند، مثلا از طریق اطلاعاتی که از بزرگتر‌ها، سایر کودکان، و تلویزیون دریافت می‌کنند.

همچنین باید توجه داشته باشیم که رویدادهایی که از نظر بزرگسالان اهمیت چندانی ندارند ممکن است برای کودکان به شدت استرس‌زا باشد.

نقش عوامل ژنتیکی در اضطراب کودکان

مطالعه دوقلوها و خانواده‌ها، در مورد اختلالات اضطرابی کودکی، اغلب نشان می‌دهد که یک عنصر ارثی بارز، ولی ساده وجود دارد.

توجه داشته باشید که عوامل ژنتیک با عوامل ارثی تفاوت دارند، یک اختلال ممکن است ژنتیکی باشد ولی ارثی نباشد.

در تأیید این موضوع، مطالعه ۱۰۵۸ جفت دوقلوی ۸ تا ۱۶ ساله نشان داده است که اضطراب موقت را، تا حد زیادی عوامل محیطی تعیین می‌کنند، اما اضطراب دائم در مجموع، تحت تأثیر عوامل ژنتیک است.

نقش تروما واسترس در اضطراب کودکان

تجربه‌های تروماتیک و پراسترس، مثل بدرفتاری، سواستفاده جنسی، غفلت، فقر، سبک تعاملی غلط والد- فرزند، تأثیر شدیدی در کودکان می‌گذارند و بین اینگونه تجربه‌ها و اضطراب کودکی روابط آشکاری وجود دارد. اما، علاوه بر تجربه‌های دشوار، تجربه‌هایی که به چشم دیگران عادی به نظر می‌رسند نیز ممکن است برای کودکان استرس‌زا باشند زیرا آن‌ها در کودکی تجربه زیادی ندارند. به این ترتیب، بعضی تجربه‌های عادی می‌توانند باعث اضطراب و افسردگی شوند. مانند مرگ حیوان خانگی می‌توان باعث اضطراب و افسردگی ترسناک برای کودکان باشند.

نقش الگوبرداری و قرار گرفتن در معرض اطلاعات در اضطراب کودکان

کودکان خردسال، در مدرسه، خانه، و از طریق رسانه‌های عمومی، دایما در معرض اطلاعات مربوط به انواع تهدیدها و خطرها قرار دارند.

یک گروه از روانشناسان یک آزمایش بسیار ارزشمند طراحی کردند تا بدانند اطلاعات مربوط به یک محرک یا یک رویداد چگونه می‌توانند باعث ترس و اضطراب شوند.

در این آزمایش، به کودکان تصاویری از حیوانات ناآشنا نشان داده شد ( مثل هیولای کارتونی یا حیوانات عجیب و نادر)، بعد به آن‌ها درباره همان حیوانات، اطلاعات داده شد. به بعضی کودکان گفته شد که این حیوانات بی آزار و مهربان هستند و به بعضی دیگر گفته شد که آن‌ها حیواناتی ترسناک و خطرناک هستند. فیلد و همکارانش این روش را روی کودکان ۷ تا ۹ ساله اجرا کردند و متوجه شدند که ترس کودکان از یک حیوان، زمانی که اطلاعات منفی دریافت می‌کنند، افزایش می‌یابد و جالب این بود که اطلاعات منفی فقط زمانی باعث افزایش ترس کودک می‌شوند که افراد بزرگسال آن‌ها را به کودک می‌گفتند نه هنگامی که یک کودک هم‌سن و سال آن‌ها به سایر کودکان می‌گفت که این حیوانات موجودات ترسناک و خطرناکی هستند.

نقش تربیت در اضطراب کودکان

کودکان در طول رشد، برای راهنمایی و حمایت هیجانی، به والدین و پرستاران خود بسیار وابسته‌اند و بنابراین، جای تعجب ندارد که شیوه‌های غلط تربیت و فرزندپروری باعث شوند مشکلات روانی و سازگاری در دوران کودکی بوجود آیند.

ممکن است والدین بیش از حد سخت‌گیر، بیش از حد سهل‌گیر، طرد و تحقیرکننده، سلطه‌جو، بیش از حد کنترل کننده، یا بسیار پرتوقع و کمال‌گرا باشند و هر یک از این سبک‌های متفاوت فرزندپروری می‌تواند باعث ایجاد اضطراب و عدم سازگاری کودک شود.

علل افسردگی کودکان به عنوان یکی از اختلالات روانی کودکان

افسردگی کودکان یک عامل ژنتیکی خفیف دارد، بنابراین، تجربه‌های کودکی در ایجاد آن نقش بیشتری دارند.

نقش عوامل ژنتیکی در افسردگی کودکان

مطالعات انجام شده درباره ارثی بودن افسردگی کودکی، به یافته‌های متفاوتی منجر شده‌اند. مطالعه دوقلوها نشان می‌دهد که در افسردگی کودکی، یک عامل ژنتیک بارز وجود دارد، اما معلوم شده است که یک عامل محیطی بارز نیز در آن نقش دارد. مطالعه خانواده‌ها توانسته است بین افسردگی والدین و افسردگی کودکان یک رابطه قوی نشان دهد.

نقش عوامل روانشناختی در افسردگی کودکان

تحقیقات نشان می‌دهند که در افسردگی کودکی دو عامل عمده نقش دارند. !) تعامل والد- فرزند ۲) ایجاد شناخت‌های اشتباهی که افکار افسرده را تولید و حفظ می‌کنند. همانطور که قبلا گفتیم، کودکانی که والدین افسرده دارند در مقابل افسردگی آسیب‌پذیرترند. در این رابطه ممکن است عوامل مختلفی دست داشته باشند. اولا، والدین افسرده از طریق تعامل با فرزندان، می‌توانند روحیه منفی خود را به آن‌ها منتقل کنند، و کودکان نیز رفتارهای والدین را الگو قرار دهند. از طرف دیگر، والدین افسرده در مقابل تجربه‌های هیجانی فرزندان خود واکنش مناسب نشان نمی‌دهند، به این ترتیب، باعث می‌شوند کودکان احساس درماندگی کنند.

درمان‌های اختلالات روانی کودکان

درمان مشکلات روانی کودکان باید زمانی انجام شود که کودک هنوز در حال رشد روانی و فیزیکی است، و باید هماهنگ با شرایط محیطی، مثل شرایط تحصیلی، اجتماعی و خانوادگی انجام گیرد و مشکلات مربوط به هر یک را مورد درمان قرار دهد.

رفتار درمانی

رفتار درمانی یک روش مفید برای رفتارهای بسیار خاص است و نوعی مداخله بر اساس اصول نظریه یادگیری ارائه می‌دهد که در آن افراد می‌توانند الگوهای رفتار قدیمی را تغییر دهند یا الگوهای رفتار جدید را یاد بگیرند.

یکی از روش‌های رفتار درمانی برای درمان شب‌اداری کودکان، روش زنگ و تشک است، که در آن پیش از خواب در لباس زیر یا در تشک کودک یک سنسور قرار داده می‌شود. به محض آنکه سنسور یک قطره ادرار را تشخیص می‌دهد زنگ را به صدا در می‌آورد و کودک را بیدار می‌کند. این کار باعث می‌شود که کودک صدای زنگ را با احساس پر شدن مثانه تداعی کند، تا جایی که سرانجام یاد بگیرد، وقتی احساس کرد مثانه‌اش پر شده است، بیدار شود.

حساسیت زدایی سیستماتیک، یکی از فنون دیگر رفتار درمانی است که می‌توان برای درمان ترس‌های کودکی به کار برد. مثلا به فرد مبتلا به مار هراسی یک مار نشان داده می‌شود یا فرد مبتلا به هواپیما هراسی را سوار هواپیما می‌کنند. حسایت زدایی هم می‌تواند در موقعیت واقعی باشد و هم تصور و تجسم آن موقعیت و شرایط که برای کودکان موقعیت واقعی تاثیر بیشتری دارد.

روان درمانی شناختی- رفتاری (CBT)

روان درمانی شناختی- رفتاری روشی مفید برای درمان کودکان و نوجوانان است، مخصوصا آن‌هایی که از اضطراب و افسردگی رنج می‌برند. هدف  CBT  این است که از افکار بدبینانه و منفی، باورهای افسرده ساز، و اسنادهای استنباطی غلط خود آگاه شویم، و عواملی که باعث می‌شوند تا خود را مقصر شکست‌هایمان بدانیم اما موفقیت‌های خود را کم ارزش بدانیم، بشناسیم. پس از کشف این باورها، به درمانجویان آموزش داده می‌شود که باورهای غلط را با باورهای واقع‌بینانه‌تر و سازنده‌تر جایگزین کنند.

بازی درمانی

در بازی درمانی مجموعه‌ای از روش‌های مفید وجود دارد که برای درمان کودکان خردسالی که نمی‌توانند خوب حرف بزنند و احساسات خود را دقیق بیان کنند، مورد استفاده قرار می‌گیرند. خودِ بازی ویژگی درمانی دارد و باعث می‌شود که کودکان کمتر احساس افسردگی و اضطراب کنند. بازی ممکن است به کودکان کمک کند تا نگرانی‌های خود را به زبان آورند، رفتار خود را کنترل کنند، و روش‌های مقابله و واکنش صحیح در مقابل اضطراب را یاد بگیرند.

کلام آخر

از آن جایی که در هر جامعه، کودکان و نوجوانان یکی از اساسی‌ترین، مهم‌ترین و آسیب‌پذیرترین اقشار هر جامعه را تشکیل می‌دهند و وضعیت سلامتی جسمی و روحی آن‌ها می‌تواند به طور مستقیم بر سلامت عمومی افراد خانواده و در نهایت جامعه تاثیر داشته باشد،  بررسی بیماری‌های روحی و روانی که در بسیار موارد می‌تواند به تظاهرات بیماری‌های جسمی هم منجر گردد اهمیت دارد. حال خوب بزرگسالی ما تا حد زیادی به دوران کودکی و تروماهای آن زمان بسته است، و این مسؤولیت والدین آگاه هست که فرزندان سالم تربیت کنند.