نظریه تعیین هدف

نظریه تعیین هدف بر اساس ساده‌ترین مشاهداتِ اصلاح و بهبودِ رفتارِ انسانِ آگاه صورت‌گرفته است. رفتاری که موجب عملکرد هدفمند می‌شود.کمی ساده‌تر توضیح دهیم، تئوری تعیین هدف بر اساس عملکرد انسان‌ها برای رسیدن به اهداف شکل‌گرفته است. به‌کاربردن آگاهی به آن دلیل مهم است که موجودات دیگر نیز در مسیر اهداف خود زندگی می‌کنند.

گیاهان برای رشد و نمو در مسیری هدفمند رشد می‌کنند؛(منظور از مسیر، طی‌کردن رشد طولی یا عرضی نیست، بلکه زندگی در چرخه حیات است) اما این مسیر لزوماً آگاهانه نیست و تنها بر اساس غریزه و رفتار طبیعت است.انسان اما این‌گونه هدف‌گذاری نمی‌کند. انسان در طول زندگی خود بارها اقدام به تغییر مسیر و هدف می‌کند. آگاهی موجب می‌شود افراد در انتخاب حرکت و نیل به هدف  برای کسب نتایج بهتر عملکرد خود را تغییر دهند. اما تغییر عملکرد همیشه منجر پیروزی در اهداف نخواهد شد و گاه افراد در این زمینه شکست خواهند خورد. اما چرا هدف‌گذاری برای انسان‌ها نتایج متفاوت دارد. چه عاملی موجب می‌شود که بعضی از انسان‌ها به اهداف خود می‌رسند و گروه دیگری از رسیدن به اهداف با همه تلاش بازمی‌مانند. این مقاله درباره نظریه تعیین هدف صحبت خواهد کرد و نشان می‌دهد چرا افراد هدف خود را رها می‌کنند.

تئوری تعیین هدف چیست؟

ابتدا بهتر است شما را با فردی آشنا کنیم که تئوری‌پرداز نظریه تعین هدف است. ادوین لاک یک روان‌شناس سازمانی است که در سال ۱۹۶۰ به همراه همکارش آقای گری لاتهام بعد از پنج سال تحقیق و مطالعه متوجه شد چرا بعضی از افراد به اهداف خود نمی‌رسند؟ لاک در مقاله‌ای که در مجله روان‌شناسی آمریکا با عنوان Toward a Theory of Task Motivation and Incentives منتشر کرد نتایج خود را این‌گونه بیان نمودافراد به اهداف خود نمی‌رسند چون اهداف مشخص نیست.در اهداف دشوار افراد و گروه‌ها دچار افت عملکرد و دور شدن از هدف را خواهند داشت.چالشی وجود ندارد پس فرد نمی‌داند چه مقدار باید بیشتر از قبل تلاش کند. از همین رو انگیزه خود را از دست می‌دهد.آنچه لاک در دهه هفتاد منتشر کرد باعث آزمایش‌های مختلف در سازمان‌ها شد. افراد زیادی بر اساس نظریه لاک هدف سازی در سازمان را مبنای کار خود قرار دادند؛ اما این خود ادوین لاک بود که در ۱۹۹۰ نظریه تعین هدف A Theory of Goal Setting & Task  Performance  را ارائه داد.

طبق این نظریه اگر برای افراد هدفی مشخص تعیین شود درصد پیروزی و رسیدن افراد به حذف بیشتر خواهد شد در واقع این خود هدف نیست که موجب پیروزی می‌شود بلکه انگیزه افراد برای رسیدن به هدف باعث تحقق نتایج عالی می‌شود. لاک ۵ فاکتور را برای رسیدن به اهداف مشخص کرد که بسیاری به نظریه لاک تئوری هدفگذاری ۵گانه نیز می‌گویند.

متفاوت با مدل SMART

در بعضی از مقالات تئوری تعیین هدف را با نظریه پرفسور رابین اشتباه می‌گیرند. طبق نظریه پرفسور رابین که آن نظریه هم در روان‌شناسی سازمانی مطرح می‌شود برای رسیدن به اهداف باید

اهداف مشخص باشند Specific

اهداف باید معنی‌دار باشند Measurable

اهداف باید امکان دستیابی داشته باشند.  Achievable

اهداف باید به یکدیگر ارتباط داشته باشند Relevsnt

اهداف باید دارای محدودیت زمانی باشند Time bound

که به این روش هدفگذاری SMART می‌گویند.

نظریه پنجگانه تئوری تعیین هدف

اما مدل ۵ گانه ادوین لاک که در نظریه تعیین هدف به آن اشاره کرده است و ما در این مقاله درباره آن بحث می‌کنیم، عبارت است از:

• شفافیت – Clarity :اگرچه در زبان فارسی هم واژه Clarity و هم واژه  specific به معنای وضوح است، اما در اصل لغتی که ادوین لاک به کار می‌برد به معنای کیفیت و وضوح هدف است. یعنی هدف به‌گونه‌ای مشخص شود که از لحاظ کیفیت وضوح و مشخص بودن برای همه‌گان یکسان باشد. زمانی شما نوک قله را از فاصله‌ای دور به دیگران نشان می‌دهید و می‌گویید قصد دارید به آن نقطه برسید، اما زمانی هم تصویری زوم شده و با کیفیت از نوک قله را به دیگران نشان می‌دهید و هدف خود را از مکانی که قرار است به آن برسید بیان می‌کنید. در هر مرتبه، تصویر قله نشان‌داده‌شده است، اما در تصویر دوم نمای قله با کیفیت بالا به دیگران نشان داده می‌شود. منظور ادوین لاک نیز از هدف‌گذاری همین کیفیت و وضوح بالا است. یعنی تمام مشخصات زمانی و مکانی برای دیگران مشخص باشد. در چنین موقعیتی انگیزه افراد برای رسیدن به هدف بیشتر شده و نتایج بهتری کسب خواهد شد.
• چالش – Challenge : به چالش انداختن افراد روش دیگری در نظریه تعیین هدف است. ادوین لاک در تحقیق خود متوجه شد هرچه هدف آسان‌تر یا سخت‌تر انتخاب شود انگیزه افراد برای به هدف رسیدن کمتر خواهد بود. یکی از نمودارهای مهم در نظریه تعین هدف نمودار دشواری هدف است. طبق این نمودار، هرچه هدف آسان‌تر یا دشوارتر باشد عملکرد بسیار کم خواهد بود. همان‌طور که در نمودار فوق مشاهده می‌شود هرچه سختی بیشتر می‌شود عملکرد کمتر می‌شود هرچه هدف آسان‌تر هم باشد عملکرد کمتر خواهد بود.

• تعهد – Commitment :قبل از آنکه هدف مشخص شود افراد باید هدف را بپذیرند. پذیرش هدف اولین گام در ایجاد انگیزه است. دو عامل اصلی که به تعیین هدف کمک می‌کند اهمیت و خودکارآمدی است. زمانی که افراد در سازمان بدانند هدف چرا مهم است و چگونه به آن می‌توان دست پیدا کرد انگیزه بیشتر خواهد شد. لاک خودکارآمدی را نظریه تعیین هدف ویرایش شده در سال ۲۰۰۲ تعریف کرد از نظر لاک خودکارآمدی باعث افزایش عزت‌نفس و در نتیجه افزایش انگیزه می‌شود. زمانی که فرد فکر کند می‌تواند به‌درستی کار خود را انجام دهد. دچار خودکارآمدی خواهد شد.
• بازخورد – Feedback :برای دورماندن هدف حفظ تعهد و بازخورد ضروری است. بدون بازخورد افراد از پیشرفت یا عقب‌گرد اهداف خود بی‌اطلاع هستند. بازخورد به افراد تیم اجازه می‌دهد درباره عملکرد خود در تیم و راه رسیدن به اهداف بازنگری کرده و راحت‌تر بتوانند به اهداف نزدیک شوند. زمانی که هدف منعطف انتخاب شده باشد افراد با بازنگری در بازخورد رهبر تیم می‌توانند نقاط ضعف خود را شناخته و به هدف‌های خود برسند.
• پیچیدگی فعالیت – Task complexity :پیچیدگی کار انتخاب اهداف پیچیده و مبهم می‌تواند عملکرد افراد را پایین بیاورد اطمینان حاصل کنید که زمان کافی برای رسیدن به اهداف وجود دارد و افراد می‌توانند با دانستن مسیر هدف به اهداف خود دست پیدا کنند.

مکانیزم نظریه تعیین هدف در سازمان

ادوین لاک در نظریه تعیین هدف بیان می‌دارد که مکانیزم هدف‌گذاری باید به شکلی باشد که انگیزه افراد برای رسیدن به اهداف بر عملکرد آنها تاثیر بگذارد.این مکانیسم‌ها نیروهایی هستند که رفتار افراد را تحت تاثیر خود قرار میدهند. نیروهایی که انرژی، توجه وپایداری افراد را در رسیدن به اهداف زیاد میکند.مکانیزم هدف‌گذاری براساس رفتار افراد داخل تیم مشخص می‌شود. زمانی که هدف مشخص می‌شود، رفتار  افراد باید روی هدف متمرکز شود. یعنی همه افراد داخل تیم بدانند، برای یک هدف آگاهانه و با بینش و نگرش کار کنند و از انحراف و تمرکز افراد گروه بر هدفی غیر از هدف مشخص شده جلوگیری شود.افراد با پی‌گیری مداوم و تلاش در راستای هدف را اجرایی میکند.

چنین مکانیزمی منجر به آن خواهد شد که افراد دنبال ابزارها و وسایل منحصر به فرد برای رسیدن به اهداف بروند.جدول زیر بیانگر مکانیزم نظریه تعیین وضعیت است.مکانیزمتوضیحمثالتوجه مستقیمتوجه به اهداف باعث می‌شود عملکرد فرد یا گروه تنها در مسیر هدف شکل بگیرد. زمانی که سازمان تمرکز خود را بر افزایش ۲۰ درصدی بر فروش نسبت به سال قبل گذاشته است. انرژی بخشیدن تنها با تلاش و پشتکار است که به نتیجه خواهیم رسید. کارکنان را روحیه داد و نزدیک شدن به هدف را نوید داد. پایداری در کار مقدار زمان صرف شده برای رسیدن به یک هدف برای فروش بیشتر باید تا لحظه آخر تلاش کرد.استراتژیهای درست در آرزوی رسیدن به هدفی فرد به دنبال راههای مختلف برای رسدن به هدف است.از استراتژی‌های زیاد و خلاقانه باید استفاده کرد.

استفاده از نظریه تعیین هدف در زندگی شخصی

شاید برای شما هم این سؤال پیش بیاید که چگونه از نظریه تعیین هدف در زندگی شخصی و روزانه خود استفاده کنیم. اگر قصد دارید از این نظریه در کار و زندگی شخصی استفاده کنید اول باید یک نکته را بدانید که تعیین هدف راهی عالی برای تشویق و ترغیب شدن برای حرکت به سمت موفقیت است. پس باید در اهداف خود دقت کنید. ما برای اینکه به شما کمک بیشتری کنیم یک‌بار به ۵ عامل ادوین لاک برگشت می‌کنیم و روش هدف‌گذاری طبق تئوری ادوین لاک را بررسی می‌کنیم

CLARITY کیفیت و وضوح هدف

اهداف خود را بنویسید.جزئیات اهداف را ذکر کنید.روش رسیدن به اهداف را بنویسید.ابزارهای موردنیاز را بنویسید.حس خود را بعد از نوشتن و مشخص‌کردن اهداف درک کنید.اگر انگیزه در شما به وجود نیامده است. هدف به‌درستی انتخاب نشده است.اگر احساس ملال یا بی‌تفاوتی دارید هدف خود را تغییر دهید.با فشار دیگران هیچ هدفی را انتخاب نکنید.

CHALLENGE  چالش‌گذاری برای اهداف

بسیاری از افراد در زندگی شخصی نمی‌توانند برای خود چالش ایجاد کنند، زیرا ذهن آنها پذیرفته است که چالش تنها از سمت دیگران باید ایجاد شود. برای چالش‌گذاری در مسیر اهداف از روش‌های زیر استفاده کنید.برای رسیدن به اهداف برای خود چالش ایجاد کنید مثلاً با خودتان شرط ببندید تا یک هفته دیگر موفق خواهید شد.به کار خودتان نظم بدهید. خود نظم‌دهی موجب می‌شود پشتکار بیشتری پیدا کنید.در هر مرحله که به اهداف خود رسیدید یک جایزه یا پاداش برای خود برقرار کنید.هدف‌های کوتاه و جزئی انتخاب کنید. هرچه جلو رفتید پاداش بزرگ‌تری برای خود در نظر بگیرید.

COMMITMENT تعهد در هدفگذاری

برای هدف‌گذاری در زندگی باید تعهد داشت. برای این‌کار بهتر است از تصویرسازی ذهنی کمک بگیرید.زمانی که اهداف را می‌نویسید. تصویری در ذهن بسازید و نشان دهید که در زمان رسیدن به اهداف چه وضعیتی خواهید داشت.مراحل رسیدن به هدف را در ذهن خود خلق کنید.به خود یادآوری کنید تا زمانی که کار و تلاش می‌کنید پیروز خواهید شد.

Feedback بازخورد

مدرسان هدف‌گذاری درباره نظریه تعیین هدف و بازخورد گرفتن در زندگی نظریات زیر را ارائه کرده‌اند.در پایان هر هفته تحلیلی از چگونگی انجام امور داشته باشید.کارهای انجام شده و انجام نشده را مشخص کنید.دفترچه یا اپلیکیشن داشته باشید و اشتباهات و کارکردهای صحیح را داخل آن یادداشت کنید.هرکجا که به مشکل برخورد کردید و متوجه شدید به جلو نمی‌روید طراحی جدید در هدف خلق کنید.

Task complexity پیچیدگی کار  :

برای بسیاری پیچیدگی کار یکی از بخش‌های زندگی است و گمان می‌کنند این پیچیدگی تأثیری در عملکرد آنها ندارد. شاید این قضیه برای ۲۰درصد افراد صادق باشد، اما بسیاری از ما ناخودآگاه در اثر پیچیدگی کار انگیزه و دنبال‌کردن هدف را از دست می‌دهیم برای همین باید دقت کنیم که پیچیدگی کار مسیر ما را در رسیدن به هدف ناتمام نگذارد. برای همین بهتر است موارد زیر رعایت شود.خلاقیت به خرج دهید و به دنبال روش‌هایی بگردید که از پیچیدگی کار بکاهد.کارها را به بخش‌های کوچک تبدیل کنید.زمان بخرید و به خودتان برای رسیدن به اهداف فرصت دهید.استرس را از خود دور کنید. مراقبه در این راه به شما کمک زیادی خواهد کرد.مسیر را مورد بازبینی قرار دهید. هرگاه احساس کردید نمی‌دانید باید چه کنید به مسیر دیگر و هدفی هم‌راستای هدف فعلی فکر کنید.

کلام پایانی

نظریه تعیین هدف یک نظریه روان‌شناسی سازمانی است و مدیران منابع انسانی از این تئوری برای گام‌افزایی تیم خود برای رسیدن به اهداف شرکت بهره می‌جویند. ما در این مقاله سعی کردیم هدف‌گذاری سازمانی و فردی را طبق تئوری تعیین هدف بیان کنیم.اگرچه این مطلب بسیار عمیق و گسترده‌تر از آن است که در یک مقاله درباره آن صحبت کرد، اما رعایت نکات گفته شده خواهد توانست به شما در هدف‌گذاری بسیار کمک کند.