مهارت‌های نرم (مهارت‌های مورد نیاز دنیای امروزی)

مهارت‌های نرم ویژگی‌ها و کیفیات شخصیتی هر فرد است. آن‌ها ماهیت فرد را می‌سازند و به طور کلی در بردارنده دیدگاه‌ها، عادات و چگونگی تعامل فرد با دیگران است. به عبارت دیگر، مهارت‌های نرم به توانایی فرد در برقراری رابطه با دیگران، سازماندهی خود و دیگران و ایجاد ارتباط به صورت نوشتاری، گفتاری و سایر موارد اشاره دارد.

یکی از چالش‌های پیش روی جوامع مختلف، دانش‌آموختگانی است که توانایی و مهارت لازم برای زیستن در عصر حاضر را ندارند، به همین دلیل، آماده سازی دانش‌‌آموختگان دانشگاهی از طریق توسعه مهارت‌های اساسی و پایه جهانی ضروری است. نیاز اساسی یک فارغ‌التحصیل دانشگاهی برای رسیدن به شغل و پذیرش مسئولیت‌های تخصصی جامعه، مهارت است، یعنی فرد علاوه بر داشتن توانایی‌های ذهنی، فیزیکی و سطح تحصیلات و همچنین ویژگی‌های رفتاری چون شخصیت، نوع نگرش، انگیزش و ارزش‌های فردی باید مهارت‌های فنی، انسانی و ادراکی را نیز در طول دوران تحصیل کسب کند.

در نظام آموزشی کشور ما و نیز در بیشتر نظام‌های آموزشی دنیا برنامه‌های درسی و آموزشی عمدتا حیطه‌های شناختی فراگیران را مورد توجه قرار داده است. این رویکرد، افرادی با تفکر محدود و تک بعدی پرورش می‌دهد. این در حالی است که انسان‌ها موجوداتی چند بعدی هستند. لذا نادیده گرفتن هر یک از این وجوه مشکلاتی را برای فرد در جامعه فراصنعتی امروزی ایجاد می‌کند.

 تفاوت مهارت‌ نرم و سخت

به طور کلی، مهارت‌ها به دو دسته سخت و نرم تقسیم می‌شوند. از آموزش به عنوان مهارت سخت نام برده می‌شود و سایر مهارت‌ها، مهارت نرم نامیده می‌شوند که در روند پیشرفت مهارت‌های سخت بسیار تأثیر گذار می‌باشند.

مهارت‌های سخت همان توانایی‌ها و مهارت‌های فنی و حرفه‌ای و تخصصی هستند که فرد برای انجام کار خاصی به آن‌ها نیاز دارد، در حالیکه مهارت‌های نرم جنبه عمومی دارند و برای همه افراد ضروری هستند. مهارت‌های نرم مجموعه‌ای از ویژگی‌ها، توانایی‌ها و مهارت‌های است که به انسان کمک می‌کند تا بتواند در محیط کار و زندگی و تحصیل اثرگذار باشد و از طریق این تأثیرگذاری بتواند بیشترین استفاده را از مهارت‌های سخت داشته باشد. مهارت‌های نرم برای توسعه و ارتقای توانمندی‌های فردی، تحصیلی، پژوهشی، شغلی و عملکرد بهینه در هر یک از این زمینه‌ها بسیار ضروری هستند. برخلاف مهارت‌های سخت که چهارچوب مشخصی برای افراد قائل می‌باشد، مهارت‌های نرم در تمامی جهات و در افراد مختلف قابل بسط و گسترش و انتقال می‌باشند. آن‌ها در واقع، تکمیل کننده مهارت‌های سخت می‌باشند.

فقدان مهارت‌های نرم موجب از دست دادن فرصت‌ها در مراحل مختلف و عرصه‌های مختلف زندگی می‌شود و همچنین فقر در توانمندی نیرو انسانی را به دنبال خواهد داشت.

اهمیت توجه به مهارت‌های نرم

مدیریت آموزشی معاصر به طور وسیع بر روی کیفیت، دانش، توانایی، مهارت‌های یادگیری، آموختن برای یادگیری، مهارت‌های زندگی خوب، انعطاف‌پذیری در برخورد با مشکل و قابلیت‌های استفاده فناوری اطلاعات تاکید می‌کند. امروزه سرمایه و مزیت رقابتی یک سازمان، ثروت و اندوخته مادی نیست بلکه دانش و علم است، بنابراین تعلیم و تربیت برای فراگیری دانش در دنیای رقابتی امروزی ضروری است، به تبع آن مدیران  سازمان‌های آموزشی باید بیش از سایر سازمان‌ها در پی توسعه مهارت‌های نرم خود باشند، چون سازمان آموزشی مکانی است که دانش و اندوخته علمی در آن آموزش داده می‌شود. متاسفانه با وجود تاکید فراوان روی دانش و علم به عنوان سرمایه بزرگ در دنیای پیچیده و غیر قابل پیش‌‌بینی امروزی، مهارت مدیران آموزشی به خصوص مهارت نرم آن‌ها، به عنوان یک منبع انسانی مهم در سازمان‌های آموزشی مورد غفلت واقع شده است.

فرایند یادگیری در مدارس باید فرصت‌های کافی برای یادگیری جهت‌دار دانش‌آموزان را تعیین کند، تا به اهداف یادگیری خود از طریق تجاربشان دست یابند. به تبع آن، مدیران آموزشی باید تفاوت‌های فردی هر دانش‌آموز را از لحاظ هوشی و استعداد بررسی کنند و معلمان برای دانش‌آموزان فعالیت‌های یادگیری متفاوت طراحی کنند، به طوری که دانش‌آموزان از یادگیری خود لذت ببرند، به یادگیری خود عادت کرده و در فعالیت‌های اجتماعی شرکت کنند.

انواع مهارت‌ نرم

ویجان در سال ۲۰۱۲ بیان کرد مهارت‌های اصلی بشر برای زندگی کردن در قرن ۲۱، مهارت‌های یادگیری و نو‌آوری، حل‌مسئله، ارتباط و مشارکت، تفکر نقاد، تفکر خلاق، فناوری اطلاعات و مهارت‌های ارتباطی به منظور دسترسی سریع‌تر به اطلاعات، مهارت‌های زندگی، اجتماعی، فرهنگی و مهارت‌های رهبری و مسئولیت است. ویجان بعدا تاکید کرد که مدیران آموزشی باید این مهارت‌های نرم را در بین کارکنانشان توسعه دهند تا عملکردشان بسیار بهبود یابد.

سازمان بهداشت جهانی در سال ۱۹۹۶ ده مهارت اصلی را به عنوان مهارت‌های زندگی معرفی کرده است و آن‌ها را در پنج گروه زیر قرار داده است. خودآگاهی و همدلی، ارتباط و روابط بین فردی، تصمیم‌گیری و حل‌مسئله، تفکر خلاق و تفکر انتقادی، مهار هیجانات  مقابله با استرس.

مهارت تصمیم‌گیری و حل مسئله

در عصر امروزی آگاهی به اینکه ما دانای کل نیستیم لازم است. ما نیاز داریم بپذریم که هرشخص در یک زمینه متخصص است و در تصمیم‌گیری‌ها گاهی لازم است مشورت کنیم و مسائل را از ابعاد مختلف بررسی کنیم. در نهایت با بررسی نتایج، تصمیم نهایی را بر اساس شرایط و موقعیت خود بگیریم.

حل مسئله به معنی شکستن یک مسئله به گام‌های کوچک، بررسی تمامی راه‌حل‌های ممکن و پیشرفت قدم به قدم بر اساس تحلیل داده‌ها و امکانات موجود است.

یکی از عناصر مهم برای حل مسئله تفکر نقاد و خلاقانه است.

تفکر خلاق و انتقادی

تفکر خلاق به معنی ترکیب کردن است. ترکیب کردن زوایای مختلف یک مسئله که منجر به خلق و ابداع ایده‌های جدید می‌شود. تفکر خلاق خیلی به ارتباط موثر با دیگران و شنیدن نقطه نظرهای مختلف مربوط می‌شود. زیرا هر شخص جرقه‌ای در ذهن ما روشن می‌کند و باعث می‌شود که همه آن‌ دیده‌ها و شنیده‌ها را ترکیب کنیم و یک چیز جدید خلق کنیم.

در مقابل تفکر انتقادی یعنی اینکه هر چیزی را می‌بینید و یا می‌شنوید را به راحتی نپذیرید. تفکر انتقادی یعنی به بررسی بیشتری لازم است تا بتوانم بپذیرم. البته تشخیص اینکه آن موضوع اهمیت داشته باشد هم مهم است، بعضی چیزها اصلا اهمیت بررسی ندارند چه برسد به پذیرفتن آن‌‌ها.

مهارت ارتباط با دیگران

برقراری رابطه با دیگران و مهارت اجتماعی از جمله مهارت‌هایی است که با قدرت بیان و گوش کردن به صحبت‌های دیگران و همفکری با آن‌ها ارتباط دارد. زیرا خلاقیت و یافتن را‌حل برای یک مشکل هرگز نمی‌تواند در تنهایی و به دور از جمع و ارتباط با دیگران باشد.امروزه به دلیل رشته‌ها تخصص‌های گوناگون لازم است که برای رسیدن به یک جواب درست‌تر در ارتباط و مشارکت باشیم.

کلام آخر

هر نظام آموزشی در تلاش است تا از طریق طراحی و تدوین برنامه‌های درسی مشخص، انواع مختلف دانش و مهارت‌ها را به دانشجویان انتقال دهد و آن‌ها را برای به عهده گرفتن نقش‌ها و مسئولیت‌های زندگی واقعی آماده سازد. یکی از چالش‌های پیش روی جوامع، دانش‌آموختگانی است که توانایی و مهارت لازم برای زیستن در عصر حاضر را ندارند، با وجود داشتن اطلاعات و فنون مورد نیاز برای ورود به عرصه عمل. به دلیل اهمیت این مهارت‌ها در زندگی عصر حاضر است که رشته‌های علوم انسانی بیش از پیش مورد توجه و اهمیت قرار گرفته است.