قواعد اخلاقی و قانونی مشاوره

امروزه، ملاحضات و قواعد اخلاقی و قانونی مشاوره به طرز فزاینده‌ای مورد توجه و اهمیت مشاوران قرار می‌گیرند، پدیده‌ای که هم برای مشاوران مدرسه، هم برای مشاوران بهداشت روانی، و هم برای سایر متخصصان رشته‌های امداد رسانی (سلامت روان) ضرورت دارد. علت این افزایش توجه، افزایش تعداد شکایات در اثر اهمال و سهل‌انگاری مشاوران است. بنابراین، بسیار حیاتی است که مشاوران، برای ادغام ملاحضات اخلاقی و قانونی با همه جنبه‌های حرفه‌ مشاوره، دانش و مهارت‌های لازم را داشته باشند.

مسائل اخلاقی

تدوین استاندارد‌های اخلاقی فراوان و متنوع برای این است که مشاور بداند چه کاری را می‌تواند یا باید، و چه کاری را نمی‌تواند یا نباید انجام دهد. هر مراجع با یک مشکل شخصی و بالینی، موردی منحصر به فرد و متفاوت با سایر موارد است، و ممکن است به یک تفسیر خاص از یک اخلاقی خاص نیاز داشته باشد. از این لحاظ، مشاوران می‌توانند از استانداردها به صورت اصول رهنمودی کمک بگیرند و قضاوت خود را بر اساس آن‌ها فرمول‌بندی کنند.

 علاوه بر آن، ضوابط اخلاقی می‌توانند یک چهارچوب برای رفتار و مسئولیت حرفه‌ای باشند و برای ایجاد هویت حرفه‌ای به صورت یک ابزار یا وسیله عمل کنند.

ملاحضات اخلاقی مهم و عمده

چهار ملاحظه اخلاقی مهم و عمده وجود دارند.

رفاه و صلاح مراجع

اولین وظیفه مشاور حفظ رفاه و صلاح مراجع است. نیازهای مراجع بر نیازهای مشاور ارجحیت دارد، مشاوران باید در محدوده تخصص و کارایی خود کار کنند، در صورتی که مراجع از خدمات آن‌ها بهره نبرد، به مشاوره پایان دهند یا او را نزد سایر متخصصان بفرستند.

رضایت آگاهانه

رهنمودهای اخلاقی مربوط به رضایت آگاهانه از مشاوران می‌خواهند تا به مراجعان اجازه دهند آنچه را که قرار است در مشاوره انجام گیرد از قبل مرور کنند و در مورد شرکت یا عدم شرکت در آن تصمیم بگیرند. یعنی، آن‌ها باید با آگاهی کامل از همه جوانب مشاوره، به انجام دادن آن اقدام کنند. برای این کار بهتر است یک فهرست کتبی از خدمات مشاوره در اختیار مراجعان قرار گیرد و از آن‌ها امضا گرفته شود.

رازداری

رازداری شرط مهم مشاوره و روان‌درمانی است. برای مفید و موثر واقع شدن مشاور، مراجع باید احساس امنیت و رازداری کند و اطلاعات را برای مشاور افشا سازد. رازداری دو فایده مهم دارد؛ اولا عدم افشای مشکلات مراجع باعث می‌شود که او در جامعه و در جمع دوستان و خانواده بدنام نشود. ثانیا؛ با رعایت اصا رازداری، حقوق اولیه مراجع، که برای صیانت و رفاه او بسیار مهم است، حفظ شود.

یکی از استثناهای عمده در اصل رازداری زمانی است که مراجع آشکارا و تقریبا به طور حتمی و قریب‌الوقوع، برای خود یا دیگران خطرناک باشد. (مثلا مراجعی که تهدید می‌کند خودش یا دیگران را خواهد کشت). بسیار مهم است که مراجعان، قبل از آغاز مشاوره، از محدودیت‌های رازداری آگاه باشند.

سه موقعیت دیگر وجود دارند که در آن‌ها مشاوران به طور قانونی موظف هستند اطلاعات را گزارش دهند.

• مشاور فکر کند که کودکی زیر ۱۶ سال قربانی بدرفتاری، سواستفاده جنسی، یا سایر انواع جنایات است.
• مشاور متوجه شود که مراجع به بستری شدن نیاز دارد.
• در دادگاه قضایی به اطلاعات مربوط به مراجع نیاز باشد.

روابط دوگانه

روابط دوگانه زمانی است که مشاوران، با مراجعان، بیش از یک رابطه داشته باشند. مثلا، استادی که مشاور دانشجوی خود نیز هست. روابط دوگانه ممکن است مشکل زا باشند و زمانی که نقش‌های حرفه‌ای با هم تضاد پیدا کنند، ممکن است استانداردهای اخلاقی و قانونی را نقض کنند.

اخلاق و درمان

• درمانگر نباید هیچ آشنایی با شما داشته باشد
• مسائل جنسی در اتاق درمان خط قرمز است مانند؛ تعاملات جنسی، لمس کردن، بغل کردن، بوسیدن و …
• درمانگر نباید رابطه‌ای خارج از اتاق درمان با مراجع داشته باشد
• هدیه دادن و گرفتن از هر دو سمت اخلاقی و حرفه‌ای نیست.

برای انتخاب درمانگر به چه نکاتی لازم است توجه کنیم

• درمانگر باید درست آموزش دیده باشد و متخصص باشد: برای فهمیدن این مورد راحت‌ترین کار پرسیدن مدرک و پیشینه تحصیلی روانشناس یا مشاورتان است (دانشگاهی که درس خوانده، مقالاتی که منتشر کرده، مدارک و کارگاه‌هایی که گذرانده است)، همه این‌ها نشانه‌ای از این است که درمانگر شما آیا تخصص لازم را دارد یا خیر.
• درمانگر خوب هیچ زمانی به ما نمی‌گوید که چه‌کار کنیم؛ او به ما کمک می‌کند که ما خودمان را بهتر بشناسیم و با علمی که در مسیر درمان پیدا می‌کنیم راه‌حل مناسب خود را پیدا کنیم.
• کار درمانگر بینش دادن به مراجع است؛ درمانگر و مشاور شما با تحلیل افکار و چیزهایی که در ذهن شماست به شما آگاهی می‌دهد و در نهایت تصمیم گیرنده شما هستید.
• درمانگر شخصی است که شما را به چالش می‌کشد؛‌ یعنی الزاما همیشه چیزهایی که شما دوست دارین بشنوید را نمی‌گوید. معمولا دائما شما را به خودتان برمی‌گرداند  وادارتان می‌کند.
• درمانگر خوب به شما حس خنثی بودن می‌دهد. یعنی شما را قضاوت نمی‌کند.
• درمانگر خوب درمانگری است که خودش هم تجربه درمان داشته باشد.

مسائل قانونی مربوط به مشاوره با کودکان

کودک صغیر یعنی کودک زیر ۱۸ سال. بسیاری از مشاوران مدرسه با کودکانی در این گروه سنی کار می‌کنند. کار با کودکان صغیر در محیط‌های غیر آموزشی مسائل قانونی و اخلاقی متفاوتی ایجاب می‌کند.

معمولا کودکان به یکی از این سه روش وارد قرارداد می‌شوند: ۱. با رضایت والدین؛ ۲. از روی اجبار و اصرار والدین؛ ۳. به حکم دادگاه اطفال. وقتی دادگاه دستور می‌دهد که کودک تحت روان‌درمانی یا مشاوره قرار گیرد به رضایت والدین نیازی نیست. با این حال، در دو حالت دیگر به رضایت والدین نیاز است، و حتی اگر دادگاه حکم داده باشد، باز والدین یا قیم کودک حق دارند از آنچه در روان‌درمانی یا مشاوره انجام می‌شود اطلاع یابند. مشاوران باید به والدین اطلاعات کامل دهند و از آن‌ها فرم رضایت‌نامه بگیرند، حتی در صورت حکم دادگاه.

پرونده‌های مراجعان

پرونده‌های همه مراجعان تحت حفاظت و حمایت قانون قرار دارد مگر در شرایط استثنایی برای مثال در بعضی موارد نیز اشخاص ثالث حق دسترسی داشتن به پرونده دانش‌آموزان را بدون کسب اجازه از آن‌ها یا والدین آن‌ها دارند. در اکثر موارد، مشاوران قانونا موظف هستندکه پرونده همه مراجعان از همه گروه‌های سنی را با قفل و کلید محافظت کنند و آن‌ها را جدای از سایر پرونده‌های الزامی و مورد نیاز، نگه دارند.

کلام آخر

هم مشاور و هم فرایند مشاوره، با روش‌های مختلف بر مراجعان تاثیر می‌گذارند، به این معنا که اگر مفید واقع نشوند، به احتمال بسیار زیاد مضر خواهند بود. هم اخلاقیات و هم قانون  برای حرفه و سلامت مشاوران و فرایند مشاوره بسیار حیاتی هستند. آن‌ها هم به صورت مستقیم و هم به صورت غیر مستقیم، حرفه‌ای بودن مشاوره را تقویت می‌کنند. با این تفاسیر ‌آگاهی داشتن نسبت به قوانین و اصول اخلاقی اتاق درمان برای جلوگیری از سواستفاده‌های احتمالی لازم و ضروری است.